Γράψαμε :

Επικαιρότητα (87) Καλλιτεχνική γωνιά (16) Η ποίηση βρίσκεται παντού (12) Διαχρονικά και άλλα (9) Με αφορμή ένα κιθαριστικό κομμάτι (9) Οι μαθητές γράφουν (9) Ένα όνειρο (8) Αφιερώματα (8) Ξεκινώντας από μια συνέντευξη (8) Ένας ξένος στην οικογένεια μας (7) Προσωπικά αντικείμενα (6) Σεμινάρια (6) Εκδηλώσεις (5) Ιστορία για καληνύχτα (5) Οδηγίες Χρήσης (5) Παρωδία ενός κλασικού παραμυθιού (5) Όμορφος / Όμορφη (4) Αφίξεις - Αναχωρήσεις (4) Λόγου τεχνήματα (4) Ορισμός συγγραφέα (4) Παιδί και εκπαίδευση (4) άσκηση: Μυστήριο στο Μεταίχμιο (4) SMS : Αγάπη μου τελειώσαμε ... (3) Άσκηση: Μια ιστορία με τις λέξεις μπαούλο (3) Δρυίδων έργα (3) Ιστορίες με ζώα (3) Σεμινάριο δημιουργικής γραφής και ανάγνωσης για παιδιά. Πολυχώρος. Γράφουμε αστυνομικές ιστορίες (3) Χειροποίητα βιβλία (3) Για τη γραφή (2) Διαγωνισμοί (2) Ιστορίες της κρίσης (2) Καλοκαιρινά (2) Φιλαναγνωσία στα σχολεία (2) Ψυχανάλυση και λογοτεχνία (2) Βιβλία (1) Εργαστήριο δημιουργικής γραφής και ανάγνωσης για παιδιά (1) Η πρώτη μου ανάμνηση (1) Κριτική (1) Μαθητών έργα (1) Μεταίχμιο 2013 (1) Μεταμορφώσεις (1) Μια ιστορία (1) Περί ευτυχίας (1) Προσκλήσεις (1) Συγγραφείς στα σχολεία (1) Τα καλά νέα (1) σοφίτα (1) φάντασμα (1)

Γκρίζα ζώνη τα σίκουελ για παιδιά


(Στάλθηκε από την Para-Mythou)

Ποια σχέση έχουν ο Ντίκενς και ο Βερν με τη Ρόουλινγκ και τη
Στέφανι Μέγιερ

Της Μαριας Tοπαλη

Η δυσθεώρητη επιτυχία του Χάρι Πότερ αποτέλεσε και την κορυφαία 
στιγμή μιας μόδας που λανσαρίστηκε, πιθανότατα, από τον ορφανό 
οικότροφο μάγο: ο λόγος για την πολύτομη αφήγηση που επεκτείνεται 
στον κινηματογράφο, το dvd, τα γκάτζετ, προσλαμβάνοντας, πρόσφατα, 
διαστάσεις μεγάλης «μπίζνας» με διαδραστική συμμετοχή αναγνωστών 
και… χρηματικό έπαθλο (Τα 39 στοιχεία). Μέσα σε περίπου 15 χρόνια 
αποκτήσαμε, λοιπόν, εκτός από κινητά, Διαδίκτυο και διεθνείς 
χρηματιστηριακούς κερδοσκόπους, παγκόσμιες σειριακές αναγνωστικές 
μανίες τύπου βαμπίρ (Λυκόφως κ. λπ.), τύπου γκόθικ (Μια σειρά από 
ατυχή γεγονότα), τύπου παραφυσικού (Μόλι Μουν), ενώ τα σχετικά 
προϊόντα πολλαπλασιάζονται με ιλιγγιώδη ρυθμό.





Υπάρχει, άραγε, κάτι κακό στην όλη υπόθεση; Δεκαετίες πριν, η Πολυάννα, 
γραμμένη αρχικά από την Πόρτερ και παράγοντας αδιάκοπα «sequel» από 
άλλες συγγραφείς, μυούσε σε κάτι ανάλογο με την προτεσταντική ηθική 
(αλλά και τον αξιοσέβαστο αμερικανικό δυναμισμό της). Η κλίμακα, ωστόσο, 
των σημερινών υπερβολικών μεγεθών αρκεί για να μας μεταθέσει σε ζώνες 
πιο γκρίζες, καθιστώντας μας καχύποπτους. Προτού απαντηθεί το απλουστευτικό 
(αλλά φλέγον) ερώτημα, ας θέσουμε κάποια άλλα, που προηγούνται.
Με αυτονόητο τρόπο τίθεται ως προς τα βιβλία, όπως και ως προς όλα τα 
πολιτισμικά προϊόντα που απευθύνονται σε παιδιά και νέους, το ζήτημα: 
Ωφελούν ή βλάπτουν; Εισάγουν οι σειρές αυτές το παιδί και τον νέο στην 
ανάγνωση ή απλώς δημιουργούν και αναπαράγουν μιαν έξι στην υποβαθμισμένη 
«τροφή»; Είναι το περιεχόμενό τους αυτό που έλεγαν παλιά «ψυχωφελές»;
 Ή μήπως φθείρουσιν ήθη χρηστά; Ποιος ήρωας, ποια αφήγηση, ποια εμμονή 
οδηγεί σε ποιαν ατραπό στον χαοτικό κόσμο μας; Eνα δευτερεύον, φαινομενικά, 
ερώτημα συμπληρώνει τα παραπάνω από μια περισσότερο κριτική σκοπιά: είναι 
το τάδε ή το δείνα έργο, η τάδε ή η δείνα σειρά, άξια να συμπεριληφθεί σε κάποιον
λογοτεχνικό «κανόνα»; Κοινωνίες λιγότερο σοβαροφανείς και περισσότερο 
χειραφετημένες συζήτησαν εντατικά αν η Ρόουλινγκ (συγγραφέας του Χάρι Πότερ) 
θα κατακτούσε μια θέση αθανασίας πλάι στους Νταλ, Τόλκιν και Πούλμαν. Στην
Ελλάδα δεν καταφέραμε ακόμη να συζητήσουμε το έργο της Π. Σ. Δέλτα, της Aλκης 
Ζέη, της Ζωρζ Σαρρή ως αυτό ακριβώς που είναι, δηλαδή σπουδαία λογοτεχνία, που 
μπαίνει στον δικό μας κανόνα, με το σπαθί της, και με το παραπάνω. Προτιμητέο, 
πάντως, να απαντηθεί ως προς τις νεοπαγείς «σειρές» το ερώτημα «ωφελούν ή 
βλάπτουν» με τη βοήθεια αυτού του τελευταίου, του λογοτεχνικού κριτηρίου· να 
ευλογηθούν, άλλωστε, και τα γένια της κριτικής.

Η λογοτεχνικότητα ως ψυχωφελές κριτήριο

Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις με τις οποίες αντιμετωπίστηκε το επτάτομο Χάρι 
Πότερ, το έργο τα κατάφερε να επιβληθεί, εν τέλει, ακριβώς ως καλή λογοτεχνία. 
Υπάρχουν αρκετοί ενήλικες που θα μαρτυρήσουν πειστικά ότι μέσω αυτού εισήχθησαν, 
ως παιδιά ή ως έφηβοι, στον μαγικό κόσμο της ανάγνωσης. Από το πλήθος των 
κριτηρίων που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν σχετικά θα συζητήσουμε τρία, τα 
προφανέστερα:
πρώτα τον χρόνο της ανάγνωσης,
κατόπιν το δίπολο απλούστευση – πολυπλοκότητα
και, τελευταίο, μια ηθική διάσταση.
Ας μας επιτραπεί, σύμφωνα με μια τέτοια προσέγγιση, να θεωρήσουμε όλα τα άλλα 
(γλώσσα, ύφος, φαντασία) θέματα γούστου, άρα δευτερεύοντα. Παλαιότερα θα λέγαμε, 
σχετικά, πως είναι θέμα γούστου αν θα προτιμήσει κανείς τον Βερν, την Μπλάιτον, την 
Πόρτερ, τον Τόλκιν, τον Κρόνιν ή τον Τουέιν – αλλά όλους τους παραπάνω θα τους 
θεωρούσαμε καλούς και άξιους να διαβαστούν.
Ιδανικά, λοιπόν, θα θέλαμε ένα βιβλίο –πόσω μάλλον μια σειρά που δημιουργεί 
μακροχρόνια ένταση και αντίστοιχους δεσμούς (καθώς δεν αποκλείεται ο κατοπινός 
ενήλικας να θυμάται τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια και με την ετικέτα των βιβλίων: 
ανακαλώντας, δηλαδή, περιόδους κατά τις οποίες κυριαρχούνταν νοητικά και 
συναισθηματικά από τα πάθη των αγαπημένων του ηρώων, τα μοιραζόταν με φίλους, 
τα συζητούσε, τα έβλεπε στο dvd, τα φορούσε μπλουζάκια) –, θα θέλαμε, λοιπόν, μια 
τέτοια σειρά να έχει χρόνο αργό (να μην καταναλώνεται «φαστ»), να μην είναι 
απλουστευτική (απολύτως καλός και ωραίος versus απολύτως κακός και άσχημος), 
βλέπε: να περιέχει αποχρώσεις, να αναμετριέται με αντιφάσεις. Να μην είναι, τέλος 
ανάλγητη, κυνική, ωχαδερφική, παθητική, αμβλυμμένη. Αν βάλουμε ένα τέτοιο φίλτρο 
στον μεγάλο κάδο της παγκόσμιας παραγωγής, τότε αβίαστα θα λάμψουν στην επιφάνειά 
του, πλάι στον Χάρι Πότερ, σειρές - διαμάντια όπως το γιαπωνέζικης έμπνευσης και 
αυστραλιανής πένας Μύθοι των Οτόρι (για εφήβους), τα βιβλία του Πούλμαν με 
πρωταγωνίστρια τη Σάλι Λόκχαρτ (βικτωριανής σκηνογραφίας – επίσης για εφήβους)
και η Τριλογία του Κόσμου (του ιδίου), το Uglies του Αμερικανού Σκοτ Γουέστερφελντ. 
Αντίθετα, το φίλτρο θα κατακρατήσει (ας με συγχωρήσουν οι φανατικοί του είδους) ως 
απλοϊκές και ανατριχιαστικά κυνικές, ταυτόχρονα, «αμερικανιές» τις σειρές τύπου 
Λυκόφως (Στέφανι Mέγιερ), Μια σειρά από ατυχή γεγονότα, Μόλι Μουν, 39 στοιχεία – 
και τα παρόμοια. Εκεί μια αφύσικη γραμμή νέον μοιάζει να διαχωρίζει το καλό από το 
κακό· ο αναγνώστης τελειώνει ταχύτατα την ανάγνωση, αφού δεν απαιτείται ούτε κόπος 
ούτε περισυλλογή. Φασίζουσες, ρατσιστικές ιδέες για κληρονομικές μεγαλοφυΐες και 
παγκόσμιες συνωμοσίες δηλητηριάζουν τις εύπεπτες σελίδες. Το πιο επικίνδυνο, όμως, 
που εμφανίζεται σ’ όλο του το μεγαλείο στο «Μια σειρά από ατυχή γεγονότα» (ακατανόητα, νομίζουμε, επαινέθηκε από την κριτική ως χιουμοριστικό, τάχα, γκόθικ) είναι η 
συναισθηματική αμβλύτητα, η γκεμπελική ισοπέδωση κάθε έννοιας δέους απέναντι στον 
πόνο. Η «παιδική» τηλεόραση, βεβαίως, από τον Μπομπ Σφουγγαράκη μέχρι τα Πόκεμον 
έχει ήδη εθίσει τα παιδιά σε σκληρότατα και κυνικά «στιγμιότυπα», ομόλογα ενός 
ενήλικου κόσμου που συνήθισε πια να παρακολουθεί τον πόνο, την απεριόριστη 
διαθεσιμότητα του σώματος και της διάνοιας στην εξουσία μιας –τάχα ουδέτερης– 
σαδομαζοχιστικής τεχνολογίας, ως αφήγηση και ως θέαμα· τρώγοντας πίτσα.

Επιχειρήματα που πείθουν μικρούς αναγνώστες

Στον καβγά που θα στήσετε με τα παιδιά σας γύρω από τέτοια ζητήματα (δεν 
συνιστώνται οι σκληρές απαγορεύσεις που καθιστούν τα προϊόντα ελκυστικότερα 
απ’ ό, τι τους αξίζει), μπορείτε να επικαλεσθείτε ως επιχείρημα ότι το τομίδιο που 
κρατούν στα χέρια τους χρειάστηκε, ενδεχομένως, για να γραφτεί τον ελάχιστο εκείνο 
χρόνο που χρειάζεται και για να διαβαστεί. Αναθυμηθείτε, ακόμη, μαζί με τα παιδιά, 
ότι η ορφάνια, η βία, η κακοποίηση, η διάλυση των σχέσεων δεν είναι ένα αυτονόητο
 ντεκόρ. Ο θρήνος, το δέος, η συναισθηματική διαθεσιμότητα, η συντριβή, η φαντασία, 
η χίμαιρα, η οδύνη, η περιπλοκή και η απόχρωση είναι όσα μας καθιστούν ερωτευμένους 
και ερωτεύσιμους, μας εμποδίζουν να αποθηριωθούμε, μας ταξιδεύουν στη ζωή ως 
αναπαλλοτρίωτο καύσιμο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Ψάχνετε ακόμα ;

Φίλοι και γνωστοί !